فعلا کسی کاری نکند! | نگاهی به وضعیت اجرای طرح یکسان‌سازی گلزار شهدا در مشهد
اصلاح طرح یکسان‌سازی گلزار شهدا با دستور مدیران پایتخت متوقف شد.
زهرا شریعتی | شهرآرانیوز؛ در طول دو سال گذشته در قالب پنج گزارش به وضعیت ساختاری گلزار شهدای بهشت رضا (ع) پس از طرح یکسان‌سازی پرداختیم و نظر خانواده‌های شهدا، رزمندگان و راویان دفاع مقدس، صاحب‌نظران فرهنگی، برنامه‌ریزان شهری و مسئولان را در این‌باره جویا شدیم که در خلال آنها روشن شد گلزار‌های شهدا به‌عنوان نمایشگاه و سندی مردمی و تاریخی با کارکرد‌های فرهنگی کم‌نظیر، در طرح بهسازی یا بهتر بگوییم یکسان‌سازی گلزارها در طول دو دهه اخیر، به‌نوعی دگرگون شده و تغییر فرم و تخریب نماد‌های اصیل، کارکرد‌های آن را نابود یا تضعیف کرده است.
در این بین، مسئولان بنیاد شهید و امور ایثارگران خراسان‌رضوی و شهرداری مشهد ضمن تأیید لزوم رسیدگی به ایراد‌های واردشده (اعم از ضعف امکانات و تجهیزات لازم برای زائران شهدا، اشکالات عکس‌ها و نوشته‌های روی سنگ‌ها، کسب نکردن رضایت خانواده‌ها، دخالت غیرکارشناسانه و تغییرات کارکردی گلزارها)، برای اصلاح وضعیت کنونی تا سال ۱۴۰۵ وعده‌هایی دادند که اکنون پس از گذشت یک سال، پیگیر میزان تحققشان شده‌ایم.
توقف موقت بهسازی گلزارها به دستور تهران
صدیقه خدیوی، مدیرکل جدید بنیادشهید و امور ایثارگران خراسان رضوی، درباره یکسان سازی مزار شهدا معتقد است: اختلاف نظر درباره وضعیت ظاهری مزار شهدا همیشه وجود داشته است و چه بسا گلایه‌هایی که از وضعیت قدیمی و نامرتب بودن گلزار دیده و شنیده‌ایم؛ در این بین دو راه وجود دارد؛ یا ساختار فعلی را به هم بریزیم و هر مزار را مطابق نظر خانواده شهید بسازیم که غیرممکن است و اگر هم ممکن باشد، بعید است به حالت پیش از یکسان سازی برگردد؛ راه دیگر این است که تا حد امکان، گلزارها را از نظر زیباسازی و کارکرد‌های فرهنگی تقویت کنیم که این راهکار در حال عملی شدن است و چنان که رهبر معظم انقلاب نیز تأکید کردند، هر تغییر یا اقدامی در مزار شهدا صرفا با رضایت کتبی خانواده‌ها رخ می‌دهد.
گرچه این مزار‌ها بناست زیارتگاه باشد و ساختار آنها باید متناسب با این کارکرد باشد، نظر خانواده‌ها اولویت دارد؛ البته مطابق نامه کمیسیون اصل ۹۰، از اواخر سال گذشته تا اطلاع ثانوی، هرگونه تغییر و یکسان سازی مزار شهدای کشور ممنوع شده است (به جز گلزار‌هایی که کمتر از ۱۰ شهید دارند).
او با اشاره به برگزاری مراسم معنوی در گلزار شهدای بهشت رضا (ع) به منظور حفظ و تقویت کارکرد فرهنگی آن، می‌گوید: پروژه احداث مرکز فرهنگی در حاشیه گلزار را هم شهرداری دارد پیگیری می‌کند که ما نه در طراحی آن دخالتی داریم نه در ساختش.
خدیوی در پاسخ به این نکته که فارغ از نامه اخیر کمیسیون اصل ۹۰، مدیرعامل سازمان آرامستان‌های شهرداری مشهد، اجرای بخشی از طرح مرکز فرهنگی (مسقف شدن گلزار به منظور ایجاد سایبان و رفاه زائران) را منوط به ارائه طرح و نظر بنیادشهید می‌داند، اظهار می‌کند: «شهرداری طرح‌هایی دارد، اما تا جایی که مطلع هستم، محدودیت اعتباری مانع اجرای آن بوده است، نه نداشتن طرح یا ارائه آن توسط بنیاد شهید. طی جلسه‌ای که فروردین امسال با مدیریت آرامستان‌ها داشتیم، بنا شد درباره زیباسازی گلزار (مثل افزایش باغچه ها، نصب پرچم، گلدان و...) بیشتر فکر شود، اما صحبتی از مسقف سازی در قالب طرح مرکز فرهنگی گلزار نشد».
ضعف اختصاص بودجه دستگاه‌ها
مدیرکل بنیاد شهید استان با بیان اینکه تمام هدف ما در جلسات شورای فرهنگ ایثار و شهادت، جذب بودجه برای احیای فرهنگ ایثار و شهادت است، از اختصاص نیافتن ۲۰ درصد بودجه دستگاه‌ها به این مهم (که معمولا به علت اختصاص نیافتن کامل بودجه دستگاه است) گلایه دارد و بیان می‌کند: شرایط جوی و گذر زمان، رسیدگی و بهسازی مستمر گلزار شهدا را ضرورت بخشیده و این درحالی است که از میان هزارو ۴۳۲ گلزار استان (که ۱۶ هزارو ۸۴۱ مزار شهید را در خود جای داده است) تاکنون ۸۳۲ گلزار، سامان دهی شده و ۶۰۰ گلزار نیازمند ترمیم و بهسازی است. به جز ساخت و مرمت گلزار شهدای گمنام که برعهده اداره کل بنیاد حفظ و آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس است، در بهسازی مزار شهدای غیرگمنام، همه دستگاه‌ها اعم از استانداری، فرمانداری، شهرداری و... وظیفه دارند.
خدیوی با اشاره به اینکه گلزار شهدا از کانون‌های برگزاری مراسم فرهنگی مذهبی در هر شهر است، از اتمام ساخت، ترمیم و بهسازی گلزار شهدا در شهرستان‌های تایباد و خواف خبر می‌دهد و می‌گوید: «بهسازی گلزار شهدای بحرآباد نیز با توجه به نامه کمیسیون اصل ۹۰ متوقف شده است». درحالی که شهرداری معتقد است فراتر از این نامه، تأخیر بهسازی گلزار بحرآباد، به مشخص نبودن تعداد مزار‌های شهدای آن برمی گردد که با وجود ۷۰ مزار، بنیاد شهید فقط حدود ۴۰ مزار را به عنوان مزار شهید تأیید می‌کند.
ازنصب تابلو‌ها تا تعویض سنگ مزار‌ها
از آنجا که شهرداری، متولی بهشت رضا (ع) و مجری اصلاحات فرمی بنیاد شهید در گلزار شهداست، با سیدمحمدصادق احمدی نیک، مدیرعامل سازمان مدیریت آرامستان‌های شهرداری مشهد، نیز به گفت‌و‌گو نشستیم. او ضمن تأکید بر اینکه همه اقدامات شهرداری در گلزار شهدا با هماهنگی بنیاد شهید صورت می‌گیرد، سامان دهی وضعیت گلزار شهدا و پیگیری مطالبات خانواده‌ها را موضوع اولین جلسه خود با مدیرکل وقت بنیاد شهید و امور ایثارگران استان در اوایل اسفند ۱۴۰۲ اعلام می‌کند و درباره جزئیات آن می‌گوید: اولین موضوع مورد بحث در این جلسه، المان‌های مزار شهدا یا همان تابلو‌های آلومینیومی نوستالژیک (حجله) بود که هر زمان خانواده‌ها درخواست بدهند، تحویلشان داده خواهد شد.
وی در گفت وگوی امسال نیز به تداوم این امکان، اشاره می‌کند و می‌گوید: با وجود اینکه تابلو‌ها به درخواست خانواده‌ها بر سر مزار‌ها نصب می‌شود، هنوز اغلب آنها خالی و بلااستفاده هستند که در این زمینه به بنیادشهید پیشنهاد دادیم اگر خودشان عکس شهید را دارند، در تابلو‌ها قرار دهند.
ساخت مرکز فرهنگی؛ در دست اقدام
مسقف شدن گلزار شهدای بهشت رضا (ع) در قالب بخشی از طرح جامع مرکز فرهنگی آنجا، دیگر اقدام موردتفاهم شهرداری و بنیاد شهید از ۱۰ سال پیش بوده است که با وجود وعده شهرداری درباره جمع بندی طرح میان شهرداری و بنیاد شهید تا تابستان ۱۴۰۳ و شروع کار اجرایی با اعتبار بالغ بر ۲۰ میلیارد تومان، هنوز عملیاتی نشده است.
در شرایطی که مدیرکل جدید بنیادشهید از این اقدام اظهار بی اطلاعی کرده است، مدیرعامل سازمان آرامستان‌های شهرداری در این باره توضیح می‌دهد: با توجه به ابعاد مختلف و پیچیدگی چگونگی مسقف سازی، از بنیاد شهید خواستیم با مشورت خانواده شهدا طرحی را برای سامان دهی و مسقف شدن گلزار ارائه دهد که بنا بود در خرداد آماده شود، اما بعد از چند ماه تأخیر که پیگیری کردیم، مشخص شد طی نامه استانداری، هر گونه اقدامی در گلزارها اعم از طراحی و اجرا تا اطلاع ثانوی ممنوع شده و به همین علت، ارائه طرح به تعویق افتاده است، با این حال مجدد از بنیاد استعلام کردیم که با توجه به موج نارضایتی خانواده‌ها و فعالان دفاع مقدس در مشهد، آیا مسقف سازی بهشت رضا (ع) از این دستور مستثنا نیست؟ که بنیاد شهید به صورت شفاهی اعلام کرد فقط گلزار‌هایی که کمتر از ۱۰ شهید دارند، استثنا شده‌اند. وگرنه ما حتی بودجه مسقف سازی را هم آماده داریم که به محض ملغی شدن این دستور، دیگر بهانه‌ای باقی نماند، درعین حال تا تعیین تکلیف مسقف شدن گلزار، از تابستان سال گذشته، سقف ریلی درکنار حسینیه در نظر گرفته شده است تا زائرانی که مایل هستند در فضای باز یا نزدیک به شهدا از برنامه‌ها استفاده کنند، سرگردان نشوند.
به گفته او، سایر بخش‌های مرکز فرهنگی گلزار به جز مسقف شدن، اکنون مرحله مشاوره و جانمایی را پشت سر گذاشته و سازمان فرهنگی شهرداری در حال پیگیری آن است. این مرکز که شامل حسینیه، سالن همایش و هم آفرینی، خدمات فرهنگی، سرویس بهداشتی و... خواهد بود، پشت حسینیه شهدای فعلی به مساحت حدود ۵ هزار مترمربع احداث خواهد شد.
تعیین بلوک اختصاصی برای تدفین والدین شهدا
احمدی نیک در ادامه، از تعیین بلوک مخصوص برای تدفین والدین شهدا خبر می‌دهد و می‌گوید: درحال حاضر تدفین سایر اموات در بلوک‌های شمال غرب بهشت رضا (ع) صورت می‌گیرد ولی برای والدین شهدا بلوک ۳۹ را درنظر گرفتیم که هم سرسبز است و هم روبه روی ساختمان اداری و نزدیک به گلزار شهداست. خدمات این بلوک، رایگان است و تا حدود بیست سال ظرفیت دارد.
او سایر اقدامات مربوط به شهرداری در سامان دهی گلزار شهدا و رفاه حال زائران را این گونه شرح می‌دهد: برای تأمین روشنایی، مقرر شده است در کنار اصلاح فرمی درختان، پایه چراغ‌هایی نصب کنیم تا خصوصا برای مراسم مناسبتی، روشنایی کافی در بلوک‌ها فراهم باشد. پیرو این تصمیم، امسال برج نوری ۲۴ متری خریداری شده است و تا اواخر تابستان نصب خواهد شد. به این ترتیب، مشکل گلزار شهدای انقلاب یعنی بلوک‌های ۸ و ۱۲ که شب‌ها کاملا تاریک بود و کسی جرئت رفت وآمد به آنجا را نداشت، حل می‌شود.
به منظور تسهیل رفت وآمد خانواده‌ها و زائران شهدا نیز در فضای داخل بهشت رضا (ع) دو دستگاه ون برقی (با تردد عمده در مسیر پایانه بهشت رضا به گلزار شهدا) جمعا با ظرفیت بیست نفر درنظر گرفته شده بود که امسال دو دستگاه دیگر به آنها اضافه شده است. همچنین با توجه به مشکل صوت گلزار که تاکنون به صورت مردمی اداره می‌شد، امسال سیستم صوت خریداری شده است و در اسرع وقت نصب می‌شود تا به ویژه در مناسبت‌ها و ایام شلوغ، گلزار از صوت یکپارچه و دائمی برخوردار باشد.
رنگ آمیزی و تعویض ۲۰ درصد از سنگ مزار‌ها
مدیرعامل آرامستان‌های شهرداری در پاسخ به شکایاتی که از کیفیت سنگ مزار‌ها و نوشته‌ها و تصاویر آنها وجود دارد، نیز با بیان اینکه تخریب سنگ به هر دلیلی که باشد، ما وظیفه رسیدگی داریم و این موضوع را همکاران ما در بهشت رضا حتی بدون درخواست صاحب مزار، به صورت روزانه رصد و پیگیری می‌کنند، اضافه می‌کند: با این حال هر خانواده‌ای که از سنگ مزار شهیدش رضایت ندارد، می‌تواند به مدیر آرامستان بهشت رضا یا بخش فرهنگی شهرداری مراجعه کند. در سال گذشته بیش از ۷۸۰ نمونه رنگ آمیزی و تعویض سنگ داشتیم که حدود ۲۰ درصد از کل گلزار را شامل می‌شود. در زمینه فضاسازی فرهنگی و معنوی هم، شهرداری امسال مستقیم ورود کرد و مراسم شب‌های قدر و تحویل سال را خودمان برگزار کردیم.
الصاق ناممکن هویت
درمجموع به نظر می‌رسد گذشته از تسهیلات و امکانات فیزیکی، چنان که پیش‌تر نیز صاحب نظران، تبیین و برخی مسئولان، تأیید کرده بودند، هویت تاریخی تمدنی و کارکرد‌های ازدست رفته گلزار شهدا هرگز مانند وضعیت سابق و اصیل آن احیا نمی‌شود و هر آنچه به نام ارتقای کارکرد فرهنگی رخ می‌دهد، هرقدر هم برگرفته از پشتوانه فکری و مؤثر باشد، جنبه صوری و الصاق شده دارد و جزو هویت ذاتی و دائمی گلزار که کارکرد‌های خاص خود را داشت، قرار نمی‌گیرد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
